Hans Achterhuis was van 2011 tot 2013 de eerste Denker des Vaderlands. Zoals we van hem gewend zijn, gaf hij aan zijn denkerschap een sterk maatschappelijk geëngageerde invulling. Hij vervulde de functie als kritisch ‘tegendenker’.
Het publieke debat kan volgens Achterhuis niet zonder ‘tegendenken’; de kritische analyse van de maatschappelijke systemen en processen, maar ook van het eigen vertrouwde standpunt. Daarbij zocht hij nadrukkelijk de discussie over de actualiteit; van de eurocrisis en de gezondheidszorg tot aan de oorlogen in het Midden-Oosten en het gebruik van geweld. Hans Achterhuis liet zien dat de filosofie geen stoffige studeerkamerdiscipline is maar een uiterst relevant en essentieel onderdeel van een vrije democratische samenleving, waarin burgers actief moeten tegendenken om elkaar en de politiek scherp te houden.
Hieronder is een selectie opgenomen van de bijdragen die Hans Achterhuis leverde als Denker des Vaderlands. Het zijn optredens voor radio en televisie en een serie artikelen in de krant. Het denkerschap van Hans Achterhuis leidde ook tot het boek Tegendenken, dat tot stand kwam in samenwerking met Peter Henk Steenhuis van Trouw.
Met het echte leven heeft de filosofie niet veel op
Misschien moest het wel een vrouw zijn die beter dan al haar mannelijke wijsgerige collega’s erin slaagde om ‘het echte leven’ aan de orde te stellen. De Duits-Amerikaanse filosofe Hannah Arendt (1906-1975) beschreef al in de jaren vijftig van de vorige eeuw op onovertroffen wijze de Vita Activa, het dagelijkse actieve leven dat mensen leiden.
- Lees het essay in Trouw op 2 april 2011
Ik kom in opstand, dus wij zijn
De Occupy-beweging groeit. Denker des Vaderlands Hans Achterhuis over de positieve waarde van gezamenlijk verzet en het trekken van grenzen.
- Interview door Peter Henk Steenhuis in Trouw op 23 oktober 2011
Hans Achterhuis; De achterkant van het kwaad
Hans Achterhuis werkte jarenlang aan zijn magnum opus Met alle geweld – Een filofsofische zoektocht. Hierin beschrijft hij de ontwikkeling van het denken over geweld. Wanneer is geweld gerechtvaardigd en wanneer niet? Zelf worstelt hij regelmatig met deze vraag.
- Bekijk het televisieportret door Jack Janssen voor Brandpunt profiel (Human) op 27 april 2011
Podcast Radio Beg en Dal
Hoe geloofwaardig ben je als politicus als je soberheid en solidariteit propageert, en zelf in een riante kast woont achter hoge hekken, veilig afgeschermd van het plebs. Hoe geloofwaardig ben je als radiomaker als je echte leven niet strookt met je woorden. Filosoof des vaderlands Hans Achterhuis, schrijft over techniek, geweld, de vriendschap en de troost. Hij ontwierp De Schaal van Achterhuis waarmee hij kan meten hoe een politicus bijvoorbeeld zich verhoudt tot de boodschap die hij verkondigt. Benieuwd hoeveel Hans op zijn eigen schaal zal scoren.
- Luister het interview door Pat Donnez voor Radio Berg en Dal (VRT) op 19 februari 2012
Brands met boeken
De aftrap van de tiende Maand van de Filosofie leek het de organisatie een goed moment om de mediacultuur te verrijken met een filosofisch zwaargewicht. Hans Achterhuis is gekozen om als eerste Denker des Vaderlands de hectiek van het nieuws in een grotere verband te plaatsen.
- Luister het interview door Wim Brands voor Brands met boeken (VPRO) op 1 april 2011
Tegendenken / een noodzaak in het publieke debat
Voortdurend in discussie, niet alleen met anderen maar ook met zichzelf, onderzoekt Achterhuis grote maatschappelijke vragen. We willen allemaal een betere wereld, maar is geweld gerechtvaardigd om die te realiseren, zoals in Syrië of Irak? We hebben ons onderwijssysteem gedemocratiseerd, maar brengt dat niet een nieuwe tweedeling tussen hoger en lager opgeleiden met zich mee? En we hebben onze gezondheidszorg geprofessionaliseerd, maar stemt het belang van al die zorgprofessionals wel overeen met dat van de patiënt?
- Lees meer over het boek Tegendenken dat Hans Achterhuis in 2013 samen met Peter Henk Steenhuis maakte